Türkiye’de Yabancı Çalışma İzni: Eksiksiz Başvuru çok önemli

Türkiye, hızla gelişen ekonomisi ve stratejik konumuyla küresel yetenekler için cazip bir destinasyon haline geliyor. Peki, bir yabancı olarak Türkiye’de yasal yollarla nasıl çalışılır veya bir işveren olarak yabancı bir çalışanı nasıl istihdam edersiniz? Bu rehber, 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu‘nun karmaşık görünen dünyasını, herkesin anlayabileceği, yıllarca güncelliğini koruyacak bir sadelikle açıklıyor.

Bu yazı, sadece yasal süreçleri değil, aynı zamanda sıkça karşılaşılan zorlukları ve önemli ipuçlarını da ele alarak, size eksiksiz bir yol haritası sunuyor.

Yabancı Çalışma İzni Nedir ve Neden Önemlidir?

En basit tanımıyla, yabancı çalışma izni, Türkiye’de ikamet eden veya etmek isteyen yabancıların, bir işverene bağlı olarak ya da kendi işlerini kurarak gelir getirici faaliyetlerde bulunabilmeleri için Türkiye Cumhuriyeti Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndan (kısaca Bakanlık) almaları gereken yasal bir onaydır.

Neden mi önemli? Çünkü bu izin olmadan Türkiye’de çalışmak yasa dışıdır. Hem yabancı çalışan hem de onu çalıştıran işveren için ağır idari para cezaları, sınır dışı edilme ve hatta hapis cezasına kadar varabilen ciddi yasal sonuçları vardır. Çalışma izni, aynı zamanda yabancının Türkiye’deki yasal ikametinin de temel dayanağını oluşturur.

Türkiye’de Hangi Çalışma İzni Türleri Var?

6735 Sayılı Kanun, yabancıların nitelikleri, çalışma süreleri ve şekillerine göre farklı izin türleri sunar:

1. Süreli Çalışma İzni: En yaygın türdür. Genellikle belirli bir işyerinde ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en fazla bir yıl süreyle verilir. İlk iznin ardından uzatma başvuruları yapılabilir.
2. Süresiz Çalışma İzni: Türkiye’de uzun süre (genellikle 8 yıl kesintisiz ikamet ve 6 yıl yasal çalışma) kalmış, işgücü piyasasına entegre olmuş yabancılara verilir. Bu kartla yabancılar, Türk vatandaşlarına tanınan hakların çoğundan yararlanır.
3. Bağımsız Çalışma İzni: Kendi adına ve hesabına serbest meslek icra etmek veya kendi işini kurmak isteyen yabancılar için düzenlenir. Bu izin, yabancının mesleki yeterliliğine, finansal gücüne ve Türkiye ekonomisine katkı potansiyeline göre değerlendirilir.
4. İstisnai Çalışma İzni: Üst düzey yöneticiler, nitelikli sporcular, bilim insanları, sanatçılar veya insani nedenlerle ülkemizde bulunanlar gibi belirli özelliklere sahip yabancılara özel şartlarda verilir.
5. Turkuaz Kart: Türkiye’ye yüksek nitelikli işgücü ve yatırımcı çekmeyi hedefleyen özel bir sistemdir. Eğitim düzeyi, mesleki deneyim, bilimsel katkı veya yatırım potansiyeli gibi kriterlerle verilir. Turkuaz Kart sahipleri ve aileleri için süresiz çalışma iznine benzer haklar tanır.

Çalışma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır? Adım Adım Rehber

Çalışma izni başvuru süreci, yabancının Türkiye içinde mi yoksa yurt dışında mı olduğuna göre temel olarak ikiye ayrılır.

A. Yurt İçinden Başvuru (Yabancı Türkiye’de İse)

Bu yol, Türkiye’de geçerli bir ikamet izni (genellikle en az 6 ay süreli ve turist ikamet izni hariç) bulunan yabancılar için geçerlidir.

1. İş Teklifi ve Sözleşme: Yabancının Türkiye’de yasal olarak faaliyet gösteren bir işverenden iş teklifi alması ve işverenle bir iş sözleşmesi imzalaması gerekir.
2. Online Başvuru (İşveren Tarafından): Başvuru, işveren tarafından Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın e-Devlet sistemi üzerinden online olarak yapılır. İşveren veya yetkili temsilcisi, bu aşamada elektronik imza (e-imza) kullanır.
3. Belgelerin Yüklenmesi: Hem yabancıya (pasaport, diploma, fotoğraf vb.) hem de işverene (şirket evrakları, mali tablolar, iş sözleşmesi vb.) ait gerekli belgeler sisteme eksiksiz ve doğru bir şekilde yüklenir.
4. Başvurunun Onaylanması: İşveren, sisteme yüklediği tüm bilgi ve belgeleri e-imzasıyla onaylayarak başvuruyu Bakanlığa iletir.

B. Yurt Dışından Başvuru (Yabancı Henüz Türkiye’de Değilse)

Türkiye’ye gelmeden çalışma izni almak isteyen yabancılar bu yolu izler.

1. İş Teklifi ve Görevlendirme: Yabancının Türkiye’den bir işverenle anlaşması ve işverenin yabancıyı istihdam etmek istediğine dair bir görevlendirme yazısı veya iş sözleşmesi hazırlaması gerekir.
2. Türk Temsilciliğine Başvuru: Yabancı, kendi ülkesindeki veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk temsilciliğine (büyükelçilik veya konsolosluk) giderek çalışma vizesi başvurusunda bulunur. Bu başvuruda iş sözleşmesi ve diğer kişisel belgeler sunulur.
3. Başvurunun Bakanlığa İletilmesi: Türk temsilciliği, yabancının başvurusunu online olarak Bakanlığa iletir.
4. İşveren Tarafından Online Başvuru: Aynı anda, Türkiye’deki işveren de Bakanlığın e-Devlet sistemi üzerinden kendi tarafındaki çalışma izni başvurusunu başlatır ve gerekli evrakları (iş sözleşmesi, şirket evrakları vb.) sisteme yükler. Bu aşamada da e-imza kullanılır.

Her İki Başvuru Türü İçin Ortak Adımlar ve Önemli Detaylar

1. Gerekli Belgeler: Eksiksiz Olması Şart!

Başvurunuzun sorunsuz ilerlemesi için belgelerinizin eksiksiz, doğru ve güncel olması hayati önem taşır.

Yabancıdan İstenen Başlıca Belgeler:

• Geçerli Pasaport Kopyası: Pasaportun geçerlilik süresi, talep edilen çalışma izni süresini en az 60 gün aşmalıdır.
• Biyometrik Fotoğraf: Standartlara uygun 4 adet.
• Diploma veya Geçici Mezuniyet Belgesi: Aslı ve yeminli tercüman tarafından yapılmış noter onaylı Türkçe çevirisi.
• Mesleki Yeterlilik Belgesi: (Gerekiyorsa) Mesleğe özgü sertifikalar, ustalık belgeleri vb. (Tercümeli ve onaylı).
• Özgeçmiş (CV): Tercihen Türkçe ve detaylı.

İşverenden İstenen Başlıca Belgeler:

• İş Sözleşmesi: Yabancı ile işveren arasında imzalanmış orijinal iş sözleşmesi.
• Ticaret Sicil Gazetesi: Şirketin güncel kuruluş ve değişiklik bilgileri.
• Vergi Levhası: Güncel vergi kaydı.
• İmza Sirküleri: Şirket yetkililerinin imzalarını gösterir belge.
• Faaliyet Belgesi: Şirketin güncel faaliyet alanı ve durumu.
• Mali Belgeler: Son yıla ait bilanço ve kar/zarar tablosu. (Unutmayın, şirketinizin ödenmiş sermayesi 500 bin TL veya brüt satışları 8 milyon TL ya da 150 bin dolar ihracatı olması gibi kriterler, yabancı personel istihdam edebilmeniz için önemli göstergelerdir.)
• SGK Borcu Yoktur Yazısı: Şirketin Sosyal Güvenlik Kurumu’na borcunun olmadığını gösterir belge.
• Detaylı Görev Tanımı: Yabancının yapacağı işin ve pozisyonun detaylı açıklaması.

2. Değerlendirme Süreci: Neler Dikkate Alınır?

Bakanlık, başvuruyu değerlendirirken çok yönlü bir inceleme yapar. İşte öne çıkan bazı kriterler:

• Türk Çalışan Sayısı: Genellikle, her bir yabancı çalışan için işyerinde en az 5 Türk vatandaşının istihdam edilmesi şartı bulunur. Bu oranın bazı sektörler ve pozisyonlar için istisnaları olabilir (örneğin, ev hizmetleri).
• Maaş Kriteri: Yabancıya ödenecek ücretin, çalıştığı pozisyon ve sektöre göre Bakanlıkça belirlenen asgari ücretin belirli katları veya üstünde olması beklenir.
• Yabancının Nitelikleri: Yabancının eğitimi, deneyimi ve mesleki yeterliliği, başvurduğu pozisyonun gereklilikleriyle uyumlu olmalıdır.
• İşyerinin Mali Durumu: Yukarıda belirtilen ödenmiş sermaye, brüt satışlar veya ihracat hacmi gibi finansal göstergeler, işverenin yabancı istihdam etme kapasitesini ve gücünü ortaya koyar.
• İşgücü Piyasası Durumu: İlgili sektördeki işgücü ihtiyacı ve Türk vatandaşlarının o pozisyona erişilebilirliği de değerlendirilir.
• Sektörel Özel Şartlar: Öğretmenler için MEB onayı, sualtı/yeraltı çalışanları için özel sağlık ve güvenlik sertifikaları gibi sektöre özgü ek şartlar aranabilir.

3. Karar ve Ödemeler

• Başvuru genellikle 30 gün içinde sonuçlanır. Eksik belge talepleri veya ek incelemeler bu süreyi uzatabilir.
• Başvuru olumlu sonuçlanırsa, yabancıya ve işverene bildirim yapılır.
• Bu bildirimin ardından, belirlenen çalışma izni harcı ve değerli kağıt bedeli ödenmelidir. Bu ödemeler PTT veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla yapılır.
• Yurt dışından başvuranlar için: Harçlar ödendikten sonra yabancı, ilgili Türk temsilciliğinden vizesini alır ve Türkiye’ye giriş yapar. Türkiye’ye giriş yaptıktan sonra 30 gün içinde ikamet izni için Göç İdaresi’ne başvurmalıdır (çalışma izni aynı zamanda ikamet izni yerine de geçer, ancak kartın alınması gerekir).
• Yurt içinden başvuranlar için: Harçlar ödendikten sonra çalışma izni kartı PTT aracılığıyla işverenin adresine gönderilir.

Önemli İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Sürelere Dikkat: Tüm başvuru, belge tamamlama ve ödeme süreleri kritik öneme sahiptir. Sürelerin kaçırılması, başvurunun reddine veya mevcut yasal statünün kaybedilmesine yol açabilir.
• Belgelerin Doğruluğu: Sunulan her belgenin gerçeği yansıtması ve eksiksiz olması zorunludur. Yanlış veya sahte belge kullanımı, ağır yasal sonuçlar doğurur.
• Değişiklik Bildirimi: Çalışma izni alındıktan sonra işyeri veya yabancının kişisel bilgilerinde (medeni hali, adres vb.) meydana gelen her türlü değişikliğin Bakanlığa bildirilmesi yasal bir yükümlülüktür.
• Profesyonel Destek: Çalışma izni süreçleri, özellikle yabancılar ve işverenler için oldukça karmaşık ve detaylı olabilir. Süreci hatasız ve hızlı yönetmek adına, bu konuda uzmanlaşmış hukuk bürolarından veya danışmanlık firmalarından destek almak, hem zamandan hem de olası hatalardan tasarruf etmenizi sağlar.

Türkiye’de yabancı çalışma izni almak, doğru adımlar atıldığında oldukça anlaşılır bir süreçtir. Bu rehber, size bu yolculukta ışık tutarak, yasalara uygun, güvenli ve başarılı bir istihdam veya çalışma deneyimi yaşamanız için hazırlanmıştır.

Umarız bu kapsamlı içerik, Türkiye’de çalışma izni almayı düşünen veya yabancı personel istihdam etmek isteyen herkes için değerli bir kaynak olur!